Τράπεζα χρόνου

Διατρέχοντας τα μηνύματα στο twitter, καταλαβαίνω ότι ένα από τα «θεσμικά» θέματα των αγανακτισμένων είναι η σύσταση της «τράπεζας χρόνου», είτε η «ίδρυσή» της, είτε η διάδοσή της. Δεν γνώριζα την συγκεκριμένη κοινωνικοοικονομική έννοια οπότε, όπως -υποθέτω- οι περισσότεροι από εμάς  ανέτρεξα στην wikipedia για να αντλήσω πληροφορίες. Δεν θα αναδημοσιεύσω, τί διάβασα, το άρθρο είναι εκεί για να το διαβάσετε θα κάνω ορισμένα σχόλια για το πώς αντιλήφθηκα την έννοια και το τί συσχετισμούς βλέπω με τα καθ’ ημάς.

Η έννοια αναπτύχθηκε στην Αμερική, αποτέλεσμα της έλλειψης χρημάτων στον τομέα της πρόνοιας. Όμως, από την άλλη θα μπορούσαμε να ισχυρισθούμε ότι σε ένα κράτος/κοινωνία, όπου η κουλτούρα της επέμβασης του πρώτου είναι αδύναμη, υπάρχει ο όποιος σκεπτικισμός κλπ, η δεύτερη, είτε ως κοινωνία των πολιτών είτε ως αγορά σπεύδει να καλύψει το κενό. Η έννοια της τράπεζας χρόνου φαίνεται να έχει κάτι το χαοτικό. Αντιθέτως, υποθέτω, πως σε αυταρχικά καθεστώτα, όπου θα πειραματίζονταν με την έννοια της κατάργησης του χρήματος, το χαοτικό δεν θα υπήρχε, αφού το κράτος-παντογνώστης θα ήξερε όλες τις ανάγκες των ανθρώπων, ακόμα και σε βάρος της ίδιας τους της ελευθερίας.

Υπάρχουν πολλά πράγματα, τα οποία κάνουμε εκτός του πλαισίου της επίσημης αγοράς, τα οποία στην τελευταία θα μπορούσαν να θεωρηθούν ανάγκες των οποίων η ικανοποίησή τους χρειάζεται πόρους και συνεπώς χρήματα για την διάθεση αυτών. Είναι πολύ πιθανόν κάποιος γείτονάς σας να δέχτηκε να φυλάξει το παιδί σας, να διαθέσατε σε κάποια φίλη σας το φούρνο της για να ψήσει το φαγητό της, διότι ο δικός της ήταν μικρός ή είχε χαλάσει. Φυσικά, δεν έγιναν συνειδητά οι «ανταλλαγές» και ενδεχομένως το διάστημα χρόνου μεταξύ τους να ήταν μεγάλο, αλλά υποθέτω ότι θα αισθανθήκατε την ηθική υποχρέωση να ανταποκριθείτε στην εξυπηρέτηση (ή τον εκνευρισμό, εάν εσείς παράσχατε εξυπηρέτηση και δεν σάς ανταποδόθηκε ποτέ). Έχω την αίσθηση ότι αυτή την εκτός αγοράς οικονομία των μικρο-ομάδων, προσπαθεί να αναπαραγάγει η τράπεζα χρόνου. Να θεσμίσει τις παραπάνω συμπεριφορές σε συλλογικό-κοινωνικό επίπεδο.

Το θέμα είναι, εάν το συγκεκριμένο σύστημα μπορεί να επεκταθεί σε όλες τις συναλλαγές πέρα από τις σχετικά «απλές», όπως είναι το να διαθέσει κανείς το χρόνο του για να καθαρίσει τον κήπο του γείτονα, να πάει έναν ηλικιωμένο στον γιατρό κλπ.

Η ύπαρξη της χρονοτράπεζας και του χρονονομίσματος, εάν καταλαβαίνω καλά, διασφαλίζει ότι δεν είναι απαραίτητο η ανταλλαγή εργασίων να είναι σε αυστηρά αμοιβαία βάση. Έτσι, εάν διαθέσω τον φούρνο μου για χ ώρες σε κάποιον αμοίβομαι σε χ χρονονομίσματα, με τα οποία πληρώνω τις χρονουπηρεσίες κάποιου άλλου, που μού τις διαθέτει και όχι απαραίτητα αυτού για τον οποίο διάθεσα το χρόνο μου αρχικά.

Το χρονονόμισμα ούτε τοκίζεται, ούτε και πληθωρίζεται. Νομίζω, όμως, ότι αυτό δεν εμποδίζει την δημιουργία πλούτου. Αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό, αλλά έχω την αίσθηση πως αυτοί που γοητεύονται και προωθούν την χρονοτράπεζα έχουν στο πίσω μέρος του κεφαλιού τους μια κάποια έννοια ισότητας. Οι δύο μου ώρες είναι ίσες με τις δικές σας δύο ώρες και δεν γίνονται ούτε παραπάνω ούτε λιγότερες. Δεν είναι σαν τα τυπικά νομίσματα με τις μεταβαλλόμενες αξίες τους.

Όμως, από την άλλη, ο Χ άνθρωπος σε 1ώρα μπορεί να περιποιηθεί, ας υποθέσουμε, περισσότερη επιφάνεια κήπου από τον άνθρωπο Ψ. Συνεπώς, ο πρώτος θα έχει προβάδισμα, θα προτιμάται και θα μπορεί να συσσωρεύει προς κατανάλωση περισσότερες χρονομονάδες από τον δεύτερο. Επίσης ο Α άνθρωπος μπορεί να διαθέτει τον χρόνο του για υπηρεσίες, που δεν έχουν ζήτηση, σε σχέση με τον Β που θα προσφέρει δημοφιλείς υπηρεσίες. Ενδεχομένως, ο Α να αναγκασθεί για μια ώρα εργασίας να αμοιφθεί με κλάσμα ώρας, ενώ ο Β να αμοιφθεί με περισσότερες χρονομονάδες, καθώς οι αγοραστές θα ανταγωνίζονται μεταξύ τους για τις υπηρεσίες του.

Με λίγα λόγια, η εξαφάνιση του νομίσματος, δεν εγγυάται ότι θα εξαφανιστούν και οι αδυναμίες, που συνδέονται με αυτό. Φυσικά ως αδυναμία δεν θεωρώ τον πλούτο κλπ. Αντιθέτως, είναι η ορμή προς τον τελευταίο, που κινητοποιεί. Αντί, λοιπόν, να σκεφτόμαστε μια κοινωνία χωρίς χρήμα, ας σκεφτούμε καλύτερα πώς μπορούμε να ανατοποθετήσουμε το χρήμα και τον πλούτο στην σωστή τους θέση: Την θέση των μέσων προς εκπλήρωση των στόχων μας και όχι των αυτοσκοπών.